Η Παγκύπρια Συνομοσπονδία καταθέτει τις απόψεις της για το πιο κάτω θέμα, ενόψει της συζήτησης ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Παιδείας την ερχόμενη Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου.
Θέμα: Οι Δυσκολίες και τα Προβλήματα που Δημιουργούνται στο Εκπαιδευτικό Σύστημα, από την Εφαρμογή του Νέου Προγράμματος για τους Μαθητές με Μεταναστευτική Βιογραφία («ΜΜΒ»)
Ως Παγκύπρια Συνομοσπονδία είχαμε εξ αρχής εκφράσει τις ανησυχίες μας για το Πρόγραμμα Ένταξης των ΜΜΒ και την αποτελεσματικότητά του. Πέραν των εκφρασμένων πιθανών λειτουργικών προβλημάτων, είχαμε τονίσει και την πιθανότητα περιθωριοποίησης των παιδιών αυτών αλλά και την πιθανή υποβάθμιση σχολικών μονάδων.
Μετά από έρευνα, αλλά και τις εμπειρίες που έχουμε αποκομίσει από την καθημερινή μας τριβή με τις σχολικές μονάδες, επισημαίνουμε τα πιο κάτω:
• Τα αποτελέσματα του προγράμματος δεν είναι ενθαρρυντικά. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν Ελληνικά στο επιθυμητό επίπεδο και συνεχίζουν να μην μπορούν να παρακολουθήσουν τα κοινά μαθήματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις παραμένουν ουσιαστικά «ακροατές» ακόμα και μετά τη λήξη της υποχρεωτικής παρακολούθησης των μαθημάτων ελληνικής γλώσσας. Δίνονται 19 διδακτικές ώρες για στήριξη και τίποτε άλλο. Δεν υπάρχει κατάλληλο υλικό, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών δεν είναι επαρκής. Σε πολλά σχολεία οι ώρες δίνονται με κριτήρια όχι την ικανότητα του/της εκπαιδευτικού, αλλά με διαφορετικά κριτήρια (ανεπάρκεια εκπαιδευτικού, προβλήματα υγείας, προσωπικότητα κ.ά) .
• Διαπιστώνουμε ότι πολλές φορές και οι εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται τόσο να προσεγγίσουν τα παιδιά αυτά όσο και να τα αξιολογήσουν. Η δυσκολία στην επικοινωνία προσθέτει στις δυσκολίες αυτές.
• Εμποδίζεται η ομαλή λειτουργία της τάξης αφού πολλές φορές τα παιδιά όταν δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα δημιουργούν προβλήματα λόγω ανίας. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει παρουσιαστεί αύξηση της βίας και της παραβατικότητας.
• Παιδιά τα οποία φτάνουν στην Κύπρο κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, ακόμα και ένα μήνα πριν από τη λήξη της χρονιάς, εντάσσονται στο πρόγραμμα που ήδη λειτουργεί, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να παρακολουθήσουν αφού δεν γνωρίζουν καθόλου Ελληνικά. Και αυτά τα παιδιά καλούνται να παρακαθίσουν εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς!
• Τα παιδιά τα οποία εντάσσονται στο πρόγραμμα τοποθετούνται συνήθως σε τρία μόνο κανονικά τμήματα για να μπορεί να δημιουργηθεί ένα τμήμα για την εκμάθηση των Ελληνικών, με αποτέλεσμα να δημιουργείται γκετοποίηση στα «μητρικά» τμήματα, αφού μπορεί και οι μισοί μαθητές να ανήκουν στο πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας. Παράλληλα δημιουργούνται και τμήματα που δεν έχουν κανένα παιδί που δεν γνωρίζει Ελληνικά. Αυτή η ανισότητα προκαλεί προβλήματα και αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους γονείς.
• Υπάρχουν τμήματα που έχουν παιδιά από διαφορετικές χώρες καταγωγής, με αποτέλεσμα να υπάρχει μία πολυγλωσσία. Δεν υπάρχει διερμηνέας και ο/η εκπαιδευτικός μιλά μόνο Ελληνικά και ίσως Αγγλικά, γλώσσες που δεν κατέχουν οι μαθητές. Επιπρόσθετα πρέπει να τονιστεί ότι αριθμός μαθητών χρησιμοποιούν εντελώς διαφορετική γραφή, τα αραβικά.
Έχοντας τα πιο πάνω δεδομένα, η Παγκύπρια Συνομοσπονδία καταθέτει προβληματισμούς και εισηγήσεις προς επίλυση των προβλημάτων που δημιουργούνται.
1. Έχει διαπιστωθεί η αναγκαιότητα δημιουργίας τάξεων υποδοχής για τα παιδιά αυτά. Αυτή είναι και η άποψη των εμπειρογνωμόνων που κάλεσε το ΥΠΠΑΝ την προηγούμενη σχολική χρονιά. Η όλη παρέμβαση θα πρέπει να αφορά στη μείωση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου μαθητών/τριών προερχόμενων από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και μαθητών/τριών με πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες, καθώς και στη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων, κυρίως στον γραμματισμό αλλά και στον αριθμητισμό και, επιπλέον, σε συμπληρωματικά αντικείμενα, ώστε αυτοί/ες να καταστούν ικανοί/ές να ανταπεξέλθουν στο πρόγραμμα σπουδών τους και να παραμείνουν στο εκπαιδευτικό σύστημα ολοκληρώνοντας τις σπουδές τους. Με βάση τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα αξιολόγησης της ισχύουσας πρακτικής, ελάχιστα από τα παιδιά αυτά καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και να φοιτήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Συνεπώς, η πράξη αποσκοπεί στην ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης και την αποτελεσματική ένταξη των προαναφερόμενων μαθητών/τριών.
2. Τα παιδιά πρέπει να εντάσσονται σε τάξεις υποδοχής για όσο χρονικό διάστημα είναι αναγκαίο. όπου θα διδάσκονται Ελληνικά, μέχρι τουλάχιστον το επίπεδο Β1. Για την κοινωνικοποίησή τους με τον υπόλοιπο μαθητικό πληθυσμό χρειάζεται να παρακολουθούν κάποια μαθήματα με τα άλλα παιδιά. Η Τέχνη, η Γυμναστική και η Μουσική όχι μόνο θα τα βοηθήσουν στην κοινωνικοποίηση αφού η γλώσσα των μαθημάτων αυτών είναι διεθνής, αλλά θα τα βοηθήσουν να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και να ανακαλύψουν τυχόν ταλέντα. Ο αθλητισμός και οι τέχνες θα τα βοηθήσουν στην κοινωνικοποίηση αφού έχουν τη δική τους «διεθνή» γλώσσα», θα τα βοηθήσουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να αναδείξουν τα όποια ταλέντα και δεξιότητες κατέχουν απαλύνοντας τις ταλαιπωρημένες ψυχές των παιδιών αυτών.
3. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να αποκτούν το πιστοποιητικό εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για να μπορούν να ενταχθούν πλήρως στις κανονικές τάξεις. Η αξιολόγηση της γνώσης των ελληνικής γλώσσας κάθε μαθητή πρέπει να γίνεται με αμερόληπτα και αντικειμενικά κριτήρια. Δυστυχώς, πολλές φορές η αξιολόγηση για ένταξη του μαθητή στο Α ή στο Β Πρόγραμμα, παρουσιάζει προβλήματα, αφού μαθητές με πάρα πολύ λίγα Ελληνικά αξιολογήθηκαν ότι γνωρίζουν τη γλώσσα και εντάσσονται σε κανονικό τμήμα. Με αποτέλεσμα και οι ίδιοι να μην μπορούν να παρακολουθήσουν, αλλά και να προκαλούνται προβλήματα στην εύρυθμη λειτουργία του τμήματος.
4. Κατά την πρώτη χρονιά των παιδιών στο πρόγραμμα δεν πρέπει να ακολουθείται η ίδια μορφή/κριτήρια/ απαιτήσεις αξιολόγησης όπως στα υπόλοιπα παιδιά στην κανονική τάξη.
5. Τα παιδιά πέραν των Ελληνικών, όταν βρίσκονται στην τάξη υποδοχής, πρέπει να διδάσκονται, να έρχονται σε επαφή με την ιστορία και της κουλτούρα της Κύπρου, τα ήθη και τα έθιμά μας ώστε να καλλιεργηθεί ο σεβασμός και η αγάπη προς τη χώρα που τα φιλοξενεί. Σε αντίθετη περίπτωση, (γκετοποιηση) αυτά τα παιδιά δεν θα μάθουν να σέβονται η να αγαπούν αλλά θα τους οδηγήσουμε στην παραβατικότητα και την βία.
6. Να μειωθεί ο αριθμός των ΜΜΒ σε κάθε τάξη και να κατανέμονται σε όλα τα τμήματα. Λιγότεροι μαθητές που δε γνωρίζουν την Ελληνική στην αίθουσα διδασκαλίας σημαίνει ότι το σχολείο μπορεί πολύ πιο δημιουργικά να επιτύχει την ένταξη των παιδιών αυτών στη σχολική διαδικασία καθώς και μια σειρά από άλλες ωφέλειες για τα παιδιά αυτά (πχ κοινωνικοποίηση).
7. Τα παιδιά πρέπει να χωρίζονται σε τμήματα αναλόγως της μητρικής τους γλώσσας για να είναι πιο εύκολη συνεννόηση και κοινωνικοποίησή τους.
8. Το Πρόγραμμα να επεκταθεί σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και να δημιουργηθούν τρία επίπεδα.
9. Η πρόσληψη διερμηνέων θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη εκμάθηση της Ελληνικής και στην αποτελεσματικότερη διδασκαλία των άλλων μαθημάτων. Θεωρούμε την παρουσία διερμηνέα απαραίτητη για την ομαλή ένταξη των παιδιών αυτών στον μαθητικό πληθυσμό.
10. Στα παιδιά αυτά πρέπει απαραίτητα να παρέχεται ψυχολογική και-κοινωνική στήριξη, αφού πολλά από αυτά προέρχονται από εμπόλεμες χώρες. Αυτό θα συμβάλει και στην πρόληψη των όποιων παραβατικών συμπεριφορών αυτών των μαθητών. Εισηγούμαστε ακόμη την εμπλοκή ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών οι οποίοι με τη βοήθεια του διερμηνέα θα μπορέσουν να στηρίξουν τα παιδιά ουσιαστικά και να παρέχουν στήριξη στις οικογένειές τους. Έτσι θα είναι ευκολότερη η ενσωμάτωση ολόκληρης της οικογένειας στον κοινωνικό ιστό.
11. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να τύχουν πραγματικής επιμόρφωσης/εκπαίδευσης και τα κριτήρια ανάθεσης καθηκόντων εκμάθησης της Ελληνικής να στηρίζονται στην ικανότητα του/της εκπαιδευτικού. Το ΥΠΠΑΝ πρέπει να ετοιμάσει κατάλληλο υλικό για τους εκπαιδευτικούς και να τους παρέχει τα κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία. Ταυτόχρονα, το υλικό αυτό θα πρέπει να έχει έντονο το στοιχείο της ενεργού/βιωματικής μάθησης ώστε είτε μέσα από θεατρικό παιχνίδι, υπόδυση ρόλων ή και επισκέψεις σε χώρους εργασίας (π.χ. υπεραγορά) και σε πραγματικές συνθήκες να έρχονται σε περισσότερη τριβή με τη γλώσσα και να παροτρύνονται να παράγουν την ελληνική γλώσσα μέσα σε φυσικές συνθήκες.
12. Στο πλαίσιο του προγράμματος πρέπει να αξιοποιηθεί η τεχνολογία. Το παιχνίδι επίσης βοηθά πάρα πολύ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ανάπτυξη δημιουργικών και ψυχαγωγικών οργανωμένων προγραμμάτων, ειδικά σχεδιασμένων για την εκμάθηση της γλώσσας. Οι τάξεις υποδοχής θα πρέπει να είναι εξοπλισμένες με φορητούς υπολογιστές ή ταμπλέτες όπου οι μαθητές είτε ατομικά είτε ομαδικά θα εξασκούνται σε εκπαιδευτικά λογισμικά για εκμάθηση της γλώσσας και θα προχωρούν με το δικό τους ρυθμό μάθησης.
13. Απαραίτητος είναι κι ένας πιο συστηματικός κι ευέλικτος μηχανισμός παρακολούθησης, ελέγχου κι αντικειμενικής αξιολόγησης της εφαρμογής του προγράμματος / λειτουργίας των τάξεων υποδοχής ούτως ώστε τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές να στηρίζονται για μεγιστοποίηση των μαθησιακών αποτελεσμάτων και ταυτόχρονα να αισθάνονται ότι η πολιτεία μέσα από τη δαπάνη μεγάλων ποσών για τη λειτουργία των τάξεων υποδοχής αναμένει και τα ανάλογα μαθησιακά αποτελέσματα.
14. Τέλος, θεωρούμε «εκ των ων ουκ άνευ» την υποχρέωση και των γονέων να μάθουν την ελληνική γλώσσα ώστε να ενταχθούν στον κοινωνικό ιστό, στον χώρο εργασίας αλλά ταυτόχρονα να μπορούν να διευκολύνουν στην μαθησιακή πορεία των παιδιών τους. Καλό θα ήταν να υπάρχει και δική τους υποχρέωση να παρακολουθήσουν μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας που προσφέρονται είτε στα Κρατικά Ινστιτούτα Επιμόρφωσης είτε μέσω άλλων προγραμμάτων.
Συμπερασματικά, πιστεύουμε ότι η ταχεία και αποτελεσματική εκμάθηση των Ελληνικών θα βοηθήσει τα ίδια τα αλλόγλωσσα παιδιά να ενταχθούν ευκολότερα στη σχολική και ευρύτερη κοινωνία με πολύ θετικά αποτελέσματα στην εξέλιξή τους.
Οι εισηγήσεις μας αυτές σκοπό έχουν την ομαλή ένταξη των παιδιών με Μεταναστευτική Βιογραφία, τη διαφύλαξη του δικαιώματος για μάθηση τόσο αυτών όσο και των υπόλοιπων παιδιών και τη διαφύλαξη της ομαλής λειτουργίας των σχολικών μονάδων προς όφελος όλων των μαθητών.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο